İran’da Bilinmeyen Bir Döneme Ait ve Hâlâ Kutsal Sayılan Kaya Sanatı Bulundu

PMB001 fotoğrafı. Peygamber İmam Reza’ya sunulan mumlar, taşlar ve ibadet boncukları. F: D. Sigari/Antiquity

İran’da Bilinmeyen Bir Döneme Ait ve Hâlâ Kutsal Sayılan Kaya Sanatı Bulundu

İran’ın kuzeydoğusundaki bir dağın tepesinde volkanik kaya çıkıntısı üzerine kazınmış sembollerden oluşan ve hâlâ kutsal sayılan gizemli resimler bulundu.

Pire Mazar Balandar (PMB001) olarak bilinen bölge küçük bir köyün yakınında yer alıyor ve yerlilerce iyi biliniyor. Ayrıca yerliler ilginç bir şekilde bu oyulmuş taşı kutsal sayıyorlar. Kaya üstündeki resimler, U şekillerinin de dahil olduğu 16 basit sembolden oluşuyor. Köylüler, bu “U” şekillerini, yakınlardaki bir türbede gömülü olan peygamber İmam Rıza’nın atının nal izleri olduğuna inanıyor.

Bölgeden geçen herkes, bu volkanik taşın etrafına yıllardır adak olarak bir şeyler bırakıyor ve çevresinde küçük bir tapınak inşa etmeye başlamış. Bu ilginç kaya, ancak 2015 yılında arkeolog Mahmoud Toghrae tarafından keşfedildi ve kaya sanatı belgelenmeye başlandı.

İlk bulgular Antiquity dergisinde yayımlandı.

Tarih gizemi

Ağustos 2016’da Toghrae ve iki meslektaşı, taş üzerinde gözüken gizemli sembolleri dikkatli bir şekilde inceleyerek saha çalışmalarını gerçekleştirdi. Ayrıca bölgede bir yüzey araştırması yaptılar ve yerel halkla bir araya geldiler.

Bunun sonucunda, hayvanların ve insanların betimlendiği gravürlerle kaplı volkanik kayalardan oluşan ikinci bir yakın yerleşim yeri keşfettiler.

Üstünde semboller bulunan kaya dağın tepesinde duruyor. F: D. Sigari/Antiquity

Ferrara Üniversitesi’nden araştırmanın eş yazarı Dario Sigari, “Yerel bir seyyah evde öğle yemeği için bizi davet ettikten sonra bu ikinci kaya sanatı grubunu bulduk. Burada, antropomorfik ve zoomorfik figürleri içeren belirli konuları anlatan birkaç gravür yapılmış kayalar bulduk. PMB001’de belgelenenlerden farklı, ancak İran’ın dört bir yanındaki kaya sanatında bulunan diğer figürlerle benzer şekildeydiler ve küçük boyutlardaydı.

Şu an için gravürleri tarihlendirebilmek veya onları belirli bir kültürle ilişkilendirmek mümkün değil. Bu arkeologların İran’daki kaya sanatlarını tarihlendirmeye çalışırken neredeyse her zaman karşılaştıkları bir sorun. Benzer semboller ve figürler, yıllar boyunca defalarca tasvir edildiği için, yakınlarında tarihlendirmeye yardımcı olabilecek başka eserler bulunmadıkça, belirli bir dönemle ilişkilendirmek oldukça zor.

PMB001’de bulunan bazı semboller tarihlendirme için birkaç ipucu veriyor. Örneğin, taş üzerinde bulunan dairesel semboller, başka bir yerde bulunan ve Bronz Çağına atfedilenlerle oldukça benzer. Bununla birlikte, arkeologlar tarafından bölgede kazı çalışmaları yapılmadan kesin tarihler öne sürülmiyor.

PMB001 üzerine oyulmuş balta figürü. F: D. Sigari/Antiquity

Sigari, “İran’da kaya sanatlarında görülen bazı gravürleri belirli bir döneme veya başka bir yere atfedebilir miyiz diye çok şey tartışılıyor. Bir tarihlendirme problemimiz var, çünkü aynı figürler ve semboller Neolitik Çağ’dan Demir Çağı’na farklı zamanlarda tasvir ediliyor. Muhtemelen PMB001 alanında farklı zamanlarda yerleşilmiş ve kaya sanatı tüm bu aşamaları temsil ediyor. Ancak alanda daha fazla kazı yapılmadan, iki bölgenin kronolojisinin ne olduğunu kesin olarak söyleyemeyiz.” diyor.

Arkeologlar ayrıca, doğal ortamdaki taşların yerinin, kaya sanatının önemi hakkında neler verebileceğini araştırmak istiyor. PMB001’in bir dağın tepesinde yer alması, gravürlerin yorumlanmasında önemli bir veri sunabilir.

Keşfedilen kaya sanatının bir dağın tepesinde yer alması, daha sonraki dönemlerde modern popülasyonların inançları doğrultusunda verilmiş bir kutsal değerin göstergesi olabilir.

“Yeni inançlar ve ritüeller için kaya sanatının böyle yeniden kullanılması, devam etmekte olan araştırmamızın bir başka bölümünü oluşturacak.”