Antik Sulama Sistemi – Karez (qanat)

Antik Sulama Sistemi – Karez (qanat)
Eski çağlarda, özellikle İran’da kurak bölgelere su sağlamak için Arapça kanat (qanat) , Farsça karez adı verilen bir tür yer altı su arzı sistemi kullanılıyordu. yapım nedeni Yüksek alanlarda oluşan uygarlıklarda kehriz uygulama bilgimi gelişiminin ve çoğalmasının nedenlerinden birincisi, büyük akarsuların eksikliği ve ikincisi yerleşim yerleri yakınlarında yağışı bol olan dağ veya sıradağların olmamasıdır. Sistem dikine açılan pek çok kuyunun yatay bir tünel ile birbirine bağlanması şeklindeydi. Açılan kuyular artezyen gibi çalışmaz, dikine kazılan kuyulardan katmanlar boyunca sızan su tabanda birikir ayrıca terleme yoluyla da suyun toplanması sağlanırdı. Kuyuları birbirine bağlayan yeraltı kanallarının uzunluğu yüzlerce kilometreye ulaşmakla birlikte, pek çoğu bir kaç kilometreden ibaretti.Eski çağda İran’da yaygın zerdüşt dininde bu kanalların yapımı ilahi bir iş ve vazife olarak kabul edilmekteydi.Bilinen ilk kanat örnekleri İran’da 5000 sene öncesine ait Zavareh kanadı ve 2500 sene öncesine ait ana kuyusu 300 metre derinliğinde ki Gondbad’ın kanat’ı dır. Ancak sistem hakkındaki ilk yazılı referans Asur kralı II. Sargon zamanına m.ö 722-705 yıllarına aittir. Çöl kenarlarında ve özellikle Lut çölü civarında bugün bile aynı şekilde su kazanılmaktadır. Doğu Türkistan'da Günümüzden 2500 yıl kadar önce 'kariz' denen yer altı su kanalları yapmıştır. Bu yer altı su kanalarının sayısı 1.000 altında ve toplam uzunluğu 5000 km'yi bulmaktadır[.Bu karizlerin bir kısmı günümüzde de kullanılabilmektedir. Yatay yer altı kanalı olan karizler ile binlerce yıldır çöl ortasında oluşturulan tarım alanları sızıntı ve buharlaşma olmadan yer çekimi gücü ile çalışan bir sistemle sulanmıştır.Tüm asyada ortadoğu ve Kuzey afrikada örnekleri vardır.2016 yılında İrandaki örnekler Unesco dünya mirası listesine dahil edldi...