Yezd Şehri

                                              Zerdüşlük Amblemi

                      Avesta Zerdüştlük Din Kitabı

                 Rüzgar Kulesi'nin nasıl çalıştığını gösteren şema.

Yezd Şehri

İran'ın ortasın bir Çöl şehridir Yezd. Yezd, aynı zamanda Zerdüştlük dininin İran’daki en önemli merkezidir. Tarih boyunca İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi olan bölgede Yezd'in MÖ 700'den beri yerleşim olduğu tespit edilmiştir. Şehrin ilk kurucularının Med'ler olduğu ve şehrin o dönemdeki adının Ysatis olduğu bilinmektedir. Daha sonraki Sasani hakimiyeti sırasında şehrin adı, o zamanki hükümdar Yazdegerd'e ithafen Yezd olarak değiştirildi. Ve şehir bir Zerdüşt merkezi haline geldi.

Zerdüştlük inancının önemli elementlerinden birisi ateştir. Zerdüştlük felsefesinde su, toprak, ateş kutsaldır. Işık, ateş, aydınlık gibi kavramlar Tanrıları Ahura Mazda’nın yansıması olarak görülür ve ona bakılarak ibadet edilir. Bu yüzden tarih boyunca ateşin hiç sönmeden yandığı ateş tapınakları yani ateşkedahlar inşa etmişlerdir. Bunlardan birisi de Yezd’deki, içindeki ateşin sönmeden İ.Ö. 470 yılından beri yandığına inanılan tapınak.

Yezd mimarisinin en belirgin özelliği yükselen rüzgar kuleleri. Rüzgar kuleleri çok eski ve çok etkili bir klima sistemi. Rüzgar kulelerine Badgir deniyor, ve Yezd’in lakabı Bagdirler Şehri. Şehrin tamamı kerpiçten yapılmıştır.

Birinci yöntemde Kulenin hava pencerelerinin rüzgara baktığı bölgede kuleye dolan hava toprağın altındaki hava tünellerine yönleniyor ve orada soğuyarak evin içine dağılıyor ve nihayetinde bir başka rüzgar kulesinden çıkıyor. Bu durumda biri rüzgarı toplayan ve biri boşaltan olmak üzere 2 kule var. Bu yöntemde bir kule rüzgara baktığı için evde toz ve kum birikmesine sebep oluyor.

İkinci yöntemde eve hava akımı rüzgar kulesinden değil, topraktaki bir delikten giriyor. Delik havayı toprağın alt katmanlarında içinde su da bulunan bir kanala yönlendiriyor. Toprağın alt katmanları ve içindeki su soğuk olduğu için, sıcak hava buraya indiğinde, hem soğuyor, hem de nemleniyor. Bu serin ve nemli hava daha sonra evin içine yönleniyor. Daha sonra da rüzgar altı yönüne bakan kule tarafından dışarıya boşaltılıyor. Bu yöntem hem tozu elimine ettiği, hem de havayı nemlendirdiği için sevilen bir yöntem ve hala yaygın olarak kullanılıyor.

Evlerin etrafını sur gibi dönen yüksek duvaların amacı da güvenlik değil, güneşten korunmak. Duvarlar yükseldikçe gölge boyu arttığı için duvarları yükselterek aşağıda kendilerine yaşama alanları yaratmışlar.

Şehir eşsiz mimari yapıları ve ipekli el dokumaları (Farsça termeh), İran el sanatları, ipek dokuma, İran pamuk şeker'i olan "Pashmak" (pişmaniye'ye benzer) ile meşhurdur.