ASURİLER ERKEN DÖNEM

GÖRSEL: Asur Kralı Asurbanipal'ın Aslan Avı

ASURİLER ERKEN DÖNEM

Dinler tarihi açısından da Asuriler çok önemli bir yere sahiptirler. Konuyla alakası olanlar nasıl bir bağa sahip olduğunu bildiği için bu durumun ayrıntısına girmeden söze direk Asur tarihi ile başlayacağım. Amacım dönemin genel bakışını vermektedir.

Asur tarihi üç evre de değerlendirilmektedir. Bizim bakacağımız bölüm ilk evre olan Eski Asur Dönemi olacaktır. İbrani dinlerin başladığı çağlar...

1. Eski Asur Dönemi ( M.Ö. 1.960 – 1.741 )

2. Orta Asur Dönemi ( M.Ö. 1.600 – 1.000 )

3. Yeni Asur Dönemi ( M.Ö. 1.000 – 600 )

Eski Asur dönemi Şamsi Adad I (Adad’ın güneşi) (M.Ö. 1.815 - 1.782) kadar kendi için de 3 bölümü ayrılır. Toplamda 38 kral listelenir. İlk kral Tudija'dır. Diğer medeniyetlerde olduğu gibi çadırda oturan krallar adını verdiğimiz dönem yaşanır. Bu dönemde Subartu bölgesinde 17 çadır kralı iktidarı yönetmiştir. Bölgeye III Ur hanedanı hakim iken Amoritler diye tasvir ettiğimiz insanlar Kuzey Suriye bölgesine yerleşir.

Esherhadon ( M.Ö. 680 - 669 ) yazmalarına göre ilk yerleşim ve tapınak inşası Uşpia dönemine aittir. “Bu tapınak Aşur tapınağıdır, tapınağın ilk kurucusu kral Uşpia’dır”

İkinci grupta ise 10 kral bulunmaktadır. Ataları ile beraber anılmaktadırlar. Mesela, “Ilu-kabkabi oğlu Aminu, Yazkur-ilu oğlu Ilu-kakabi, Yakmeni oğlu Yazkur-ilu” gibi.

Üçüncü grupta ise 6 kral bulunmaktadır.

33. kral I. Erişum, İlişumun oğlu

34. kral Ġkunum, Erişumun oğlu

35. kral I. Sargon, İkunumun oğlu

36. kral II. Puzur-Assur, I. Sargon‟un oğlu

37. kral Naram-Sin, II. Puzur-Assur‟un oğlu

38. kral II. Erişum, Naram-Sin‟in oğlu

39. kral I. Şamsi Adad ( M.Ö. 1.815-1.782 ) İlakabkabi‟nin oğlu

Bu kralların ismi gerek inşa yazıtlarında gerekse de Kültepe‟de ele geçen tabletlerde ismi geçenlerdir. Yazıtlar Mö. 800 lere ait olduğu bazı kral isimlerini bulamamaktayız.

Asur'un devletleşmesi Şamsi Adad I in krallığı ( M.Ö. 1.809-1.781 ) döneminde başlar. Bu döneme gelen bilgiler daha sağlıklı bir hal almaya başlar. Çünkü Mari gibi kazı yerlerinde başka krallıklarda da ismi geçmektedir. Asur büyümeye başladığı dönemde Babilde güçlü bir lider ortaya çıkar. Hammurabi ( M.Ö. 1.792 – 1.750 ), Asur yükselişini Babil kralı engelleyecektir. Şamsi Adad ölünce yerine İşme dagan geçer.

İşme Dagan sonrası ise '' hiç kimsenin oğlu '' tanımlamasıyla 11 kral daha Asurlaları yönetir. Kısa süreli hükümdarlıklarından sonra Eski Asur dönemi MÖ.1741 de Taki Lullaja da biter.

Çadırlarda yaşayan krallar

Tudiya

Adamu

Yangi

Suhlamu

Harharu

Mandaru

Imsu

Harsu

Didanu

Hanu

Zuabu

Nuabu

Abazu

Belu

Azarah

Ushpia

Apiashal

Babaları bilinen krallar

Apiashal, Ushpia’nın oğlu

Hale, Apiashal’ın oğlu

Samani, Hale’nin oğlu

Hayani, Samani’nin oğlu

Ilu-Mer, Hayani’nin oğlu

Yakmesi, Ilu-Mer’in oğlu

Yakmeni, Yakmesi’nin oğlu

Yazkur-el, Yakmeni’nin oğlu

Ila-kabkabu, Yazkur-el’in oğlu

Aminu, Ila-kabkabu’nun oğlu

Kavimleri bilinmeyen krallar

Sulili, Aminu’nun oğlu

Kikkia (MÖ 2000-MÖ 1985)

Akiya (MÖ 1985-MÖ 1970)

I. Puzur-Ashur (MÖ 1970-MÖ 1960)

Shallim-ahhe (MÖ 1960-MÖ 1945)

Ilushuma (MÖ 1945-MÖ 1906) (Güney Mezopotamya'ya yayıldı)

I. Erishum (MÖ 1906-MÖ 1867)

Ikunum (MÖ 1867-MÖ 1860)

I. Sargon (MÖ 1860-MÖ 1850) (Nimud tapınağı/kalesinde hükmetti)

II. Puzur-Ashur (MÖ 1850-MÖ 1830)

Naram-Sin (MÖ 1830-MÖ 1815)

II. Erishum (MÖ 1815-MÖ 1809)

I. Shamshi-Adad (MÖ 1809-MÖ 1781)

I. Ishme-Dagan (MÖ 1780-MÖ 1741)

Mut-Ashkur (MÖ 1730-MÖ 1720)

Rimush (MÖ 1720-MÖ 1710)

Asinum (MÖ 1710-MÖ 1706)

Nasir-Sin

Sin-namir

Ibqi-Ishtar

Adad-salulu

Adasi

Belu-bani (MÖ 1700-MÖ 1691)

Libaia (MÖ 1690-MÖ 1674)

I. Sharma-Adad (MÖ 1673-MÖ 1662)

Iptar-Sin (MÖ 1661-MÖ 1650)

Bazaia (MÖ 1649-MÖ 1622)

Lullaia (MÖ 1621-MÖ 1618)

Shu-Ninua (MÖ 1615-MÖ 1602)

II. Sharma-Adad (MÖ 1601-MÖ 1598)

III. Erishum (MÖ 1598-MÖ 1586')

II. Shamshi-Adad (MÖ 1567-MÖ 1561)

II. Ishme-Dagan (MÖ 1561-MÖ 1545)

III. Shamshi-Adad (MÖ 1545-MÖ 1529)

I. Ashur-nirari (MÖ 1529-MÖ 1503)

III. Puzur-Ashur (MÖ 1503-MÖ 1479)

I. Enlil-nasir (MÖ 1479-MÖ 1466)

Nur-ili (MÖ 1466-MÖ 1454)

Ashur-shaduni (MÖ 1454)

I. Ashur-rabi (MÖ 1453-MÖ 1435)

I. Ashur-nadin-ahhe (MÖ 1435-MÖ 1420)

II. Enlil-nasir (MÖ 1420-MÖ 1414)

II. Ashur-nirari (MÖ 1414-MÖ 1407)

Ashur-bel-nisheshu (MÖ 1407-MÖ 1398)

Ashur-rim-nisheshu (MÖ 1398-MÖ 1390)

Ashur-nadin-ahhe II (MÖ 1390-MÖ 1380)