ASYA KÖKENLİ HURRİLER KİMDİR.

ASYA KÖKENLİ HURRİLER KİMDİR.

Prof. Dr. Eşref ABAY GÖRE;

Akkad kralı Naram-Sin dönemi yazıtlarından anlaşıldığı kadarıyla, Hurriler Mezopotamya çevresine üçüncü binyıl sonlarında gelmişlerdir.

Konuştukları dil Sami ve Hint-Avrupa Kökenli dillerle benzerlik göstermemektedir. Yazıtlarda Hurri adları taşıyan kralların etkinlikleri konusunda fazla bilgi yoktur. Ancak Hurri kökenli kralların yönetimindeki kentlerin konumu, bu toplumun yoğun olarak bulunduğu alanı göstermesi bakımın önem taşır.

Hurri tarihi iki ayrı bölümde incelenir; ilki kuruluş dönemini kapsayan küçük devletler dönemi, ikincisi ise ikinci binyıl ortalarında Mitanni kökenli yöneticilerin önderliğinde kurdukları güçlü devlet dönemidir.

Kuzey Suriye ve Kuzey Mezopotamya‟ da Hurri toplumlar, Hint-Avrupa kökenli Mitannili yöneticiler tarafından kurulmuş bir devlettir. Başkenti Waşşukani dir. En önemli merkezleri ; Yukarı Habur bölgesindeki Tell Brak, krallığının en ucunda bulunan Nuzi, Arrapha ve en batısında yer alan Alalah ( TellAçana )‟ı söyleyebiliriz.

Devletin adı yerel kullanımda Mitanni„ dir. Assur, Babilve Nuzi belgelerinde daha çok Hanigalbat dır. Mısır da ise Naharina veya Nahrima olarak adlandırılır. Hititler ise “ Hurri Ülkesi “ deyimini de kullanmıştır.

Neye göre bu isimleri almışlardır?

Hurriler Kafkas kökenli, Mitanniler ise Hint-Avrupa kökenli guruplardır. Bu iki topluluk birleşerek M.Ö. 1.500 lerde Hurri-Mitanni İmparatorluğunu kurmuşlar ve yaklaşık 150 yıl Yakındoğuya egemen olmuş en önemli gruplardandır.

Hurri sözcüğü ilk kez Eski Ahit‟te Hori(m) olarak karşımıza çıkar. Akadcada ve Asurcada da Huradi sözcüğü aynı anlama gelmektedir. Nöbet tutan asker, bekçi gibi anlamlar içermektedir. Hurri dili Ural-Altay eklemeli dillerindendir.

Hur – savaş, ri – kişi eki birleşince Hurri – Savaşçı, Asker anlamına geldiği düşünülmektedir.

Mezopotamya‟ya paralı asker olarak gelip Akad ve Asur kentlerinde yerel beylerin emrinde olduklarından dolayı bu ismi aldıkları düşünülmektedir. Bunun dışında Hurri topraklarında Hurra adında bir şehir olduğu bilinmektedir.

Hurriler ilk olarak yazılı kaynaklarda Akad dönemindeki Sargon‟un ( M.Ö. 1.500 – 1.340 ) “ Subartu '' ülkesine düzenlediği sefer nedeniyle rastlıyoruz. Huri kökenli kişi adlarına rastlanmaktadır. Daha sonra Ur III Sülale Döneminde kayıtlarda dağlık alanlarda yaşayan halklardan bahsedilirken Hurri‟lerden bahsedilmektedir.

Başka önerilere göre de Hurriler çok daha önceden bu bölgeye gelmiş olabileceklerne dairdir. Transkafkasya üzerinden olduğudur. Hurilerin bu kültürü oluşturan toplulukların torunları olduğudur. Huriler M.Ö. 2. Binyılın ortalarına dek küçük beylikler halinde yaşamışlardır. Ancak 2. Binyılın ortalarında birlik oluşturmuşlardır. Mitanniler bölgeye nasıl geldikleri kesin olarak bilinmemektedir. Mitannilerin özellikle Boğazköy‟de ele geçen tabletlerde “ Kikuli “ diye birisi bulunmakta ve bu kişi at terbiyecisidir.

Mitanniler yaklaşık olarak M.Ö. 1.900 / 1.700 lerde savaşçı olarak Hindistan-İran üzerinden Yakındoğuya gelmişler ve Hurri Beylikleriyle birlikte yaşamaya başlamışlardır. Hititler döneminde at yetiştiricisi olarak görev almışlardır. Atlı savaş arabalarının ilk kez Mitanniler tarafından Yakındoğuya getirildiği biliniyor.

Yaklaşık olarak M.Ö. 1.530 – 1.500 yıllarında kurucusunun ilk krallarından bir tanesi olduğu söylenen “ Paratarna “ olmadığı esas krallığın kurucusunun “ Kirta “ ( M.Ö. 1.500 – 1.490 ) olduğu düşünülmektedir. Kita Hurri kentlerini birleştirerek bir krallık altında toplayan kişi olarak bilinmektedir. Daha sonra yerine oğlu “ I. Shutarna “ ( M.Ö. 1.490 – 1.470 ) geçmiştir.