HATAY'IN YANI BAŞINA GÖMÜLMÜŞ BİR KRALLIK YAMHAD KRALLIĞI

HATAY'IN YANI BAŞINA GÖMÜLMÜŞ BİR KRALLIK
YAMHAD KRALLIĞI

Yamhad Kuzey Suriye, çok eski zamanlardan beridir, verimli arazileri iklim ve hava şartları, ticaret yollarının gidiş geliş güzergâhında bulunması sebebiyle, tüm Mezopotamya Devletleri nin gözdesi olup, üzerinde amansız bir mücadeleye sahne olmuştur.
Konumu itibari ile Kuzey Suriye denildiği zaman, akla gelebilecek en basit tanımlama, Arap çölünün kuzey batısı ile Akdeniz in doğusu arasında kalan kısımdır.

Yamhad Krallığı nın başkenti Halep in kalesi içerisinde, Alman ve Suriyeli arkeologların, 1996 yılından bu yana yaptıkları kazı çalışmalarında, büyük boyutta bir Orta Tunç Çağı tapınağı ele geçirilmiştir. Bu yapı, Kuzey Suriye mimarisi açısından büyük bir önem teşkil etmektedir. Çünkü aynı yapı Geç Tunç ve Erken Demir dönemlerinde, kabartmalı ortostatlarla inşa edilmiştir. Yapının, Halep kalesi topografyasındaki konumu, anıtsal boyutları ve Demir Çağı yerleşmeleri göz önüne alındığında, eski metinlerden bilinen, Halep in ünlü Fırtına Tanrısı Tešub tapınağı olduğu ortaya konmuştur. 20 Yamhad Krallığı Siyasi Tarihi M.Ö. II. Binyıl, Kuzey Suriye açısından oldukça önemlidir. Zira Mısır, Mezopotamya, Anadolu toprakları arasındaki irtibat, Kuzey Suriye aracılığı ile oluyordu.

Bölge tarihine baktığımızda, ilk siyasal bilgilerin Akad dönemi tabletlerinden geldiği görülmektedir. Akad kralları bu yöreye sefer yaptıklarını söylemektedirler. Karşılarına çıkan birlik 17 kraldan oluşmaktadır. Bu krallar arasında İç Anadolu daki krallıklar yanında bugün Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye ye konulan krallıklar da vardır. Suriye deki krallıklar, Ebla, Amurru ve Sedir Ormanları ülkesi olarak zikredilmektedir. Yamhad dan söz edilmemiş olmasının nedeni, Ebla nın bu dönemde asıl merkez olmasındandır.

Yamhad Krallığı nın (M.Ö. 1800-1600), I. Murşili saldırısına kadar, Kuzey Suriye ye hakim olduğunu düşünürsek, Tell Hadidi kentinin de Yamhad kontrolünde bir kent olduğunu çıkarabilme oranımız oldukça yüksektir. Şehrin bu devirdeki adı, ele geçen 14 adet tablete göre, Azu dur. 56 Tel Afis Tel Afis kenti Suriye de, Ebla ile Halep arasında yer alan eski bir yerleşim yeridir. Tel Afis kentini, Ebla krallığının merkezi olan, Tel Mardih de araştırma yapan, İtalyan arkeologlar kazmıştır. Bu kazılar sonucunda şehirde, Kalkolitik, Orta Tunç, Geç Tunç ile Demir Devri (Arami) tabakaları vardır. Kazı, Pisa Üniversitesi tarafından 1986 yılından itibaren sürdürülmektedir.

Bu kentin kazıları esnasında, varılan en önemli fikir, kültürel anlamda kentler arasında benzerlik olduğudur. Zira bu bölgedeki tüm kentler arasında mimari alanda, yaşayış şekilleri anlamında kültürel etkileşimler vardır. Bunlarla birlikte şehirde özellikle göze çarpan, diğer şehirlere benzese de, Mimari anlamda Tel afis şehrinin, daha ileri bir düzeyde olduğudur. Ayrıca kazılar sırasında bu şehrin etrafını çevreleyen surlar ve dini törenlerin yapılabilmesi için evler, açığa çıkarılmıştır. Yamhad Krallığı nın gücünün doruğa çıktığı zamanlarda (M.Ö. 1750-1600) ise bu kent, şüphesiz Yamhad Krallığı na bağlı idi. 57 Tel Mastuma Suriye nin Kuzeybatısında, İdlib şehrinin 5 km güneyinde ve Halep in 70 km batısında bulunan Tel Mastuma kenti, Mezopotamya ya hâkim olmak isteyen krallıklara, alınması cazip bir şehir görünümü vermiştir. Mezopotamya da, özellikle iklim ve hava koşullarından dolayı tarıma elverişli bölgeler oldukça azdı...

KAYNAKÇA
Alpman 1982, Adil Alpman, Hurri Mitanni Devleti, Tarih Araştırmaları Dergisi, XIV-25, 283-312. Ball 1994, W. Ball, Syria A Historical and Architectural Guide,

England. Bayraktar 2004, Hilmi Bayraktar, 19. Yüzyılda Halep Eyaleti nin İktisadi Vaziyeti, Ortadoğu Araştırmaları Merkez Yayınları,