Batı Anadolu-helenistik dönem

Batı Anadolu-helenistik dönem

Akha (Myken) merkezlerinin yıkılışı M.Ö. 13. yüzyılın sonunda veya 12. yüzyılın başında gerçekleşmişti. Bu dönem aynı zamanda Ege Göçlerine sahne olduğundan, Akha merkezlerinin yıkılışı da bu göçlere bağlanmaktadır. Neredeyse aynı tarihlerde hem Troia hem de Hitit Devleti tarih sahnesinden silindi. Ege Göçleri’nde iki nüfus hareketi öne çıkmaktadır: Deniz Kavimleri ve Dorlar.
M.Ö. 12. yüzyılla birlikte Ege coğrafyasında Tunç Çağı sona ermiş, Demir Çağı’na geçilmiştir. Yeni dönemin bu şekilde adlandırılmasının nedeni çeşitli eşyalar ile araç gereç ve silah yapımında tuncun yanı sıra yeni bir metal olarak demirin de kullanılmaya başlanmasıdır.
Batı Anadolu’ya ilk gelenler Aioller idi. Yunanistan’daki Thessalia ve Boiotia bölgelerinden gelen Aioller, Lesbos Adası ile Batı Anadolu’nun kuzeydoğu kesimine (Edremit Körfezi ve civarı) yerleştiler. Bu nedenle bu bölge Aiolis adını aldı. Herodotos (I.149), 12 Aiol kentinden söz etmektedir. Bu kentler, Kyme (Aliağa-Nemrut Koyu), Larissa (Buruncuk Köyü), Neontheikhos (Yanıkköy), Temnos (Görece-Kayacık Tepesi), Killa (Zeytinli Köyü yakınında?), Notion (Ahmetbeyli), Aigiroessa (Kavaklıdere Köyü), Pitane (Çandarlı), Aigai (Köseler Köyü-Nemrutkale), Myrina (Aliağa-Kalabaktepe), Gryneion (Yenişakran) ve Smyrna’dır (İzmir). Ancak bu son kent yani Smyrna sonradan Ionia’ya dahil olmuştur. Ayrıca Kyme, Aiolis’teki başka ufak kentlerin de kurucusuydu.
Daha sonra, Atina’nın da yer aldığı Attika bölgesi ve Euboia Adası’ndan yola çıkan Ionlar, Batı Anadolu’nun orta kesimine yerleştiler ve bölge onların adından dolay› Ionia ismini aldı. Kuşkusuz, Ion kolonizasyonu, Aiol kolonizasyonundan sonra ama yine M.Ö. 10. yüzyıl sonlarında gerçekleşmişti. Ionlar, Peloponnesos’un kuzeyindeki yurtlarından sürülüp geçici bir süre Atina’da yerleşmişler ve geleneğe göre Atina kralı Kodros’un oğullarının liderliğinde Batı Anadolu’da bugünkü İzmir ve civarına göç etmişlerdi.
Ionia’nın güney sınırı Büyük Menderes Irmağı’na değin uzanıyordu. Herodotos’un (I.142) sözünü ettiği 12 Ion kenti, Miletos (Balat), Myus (Avşar Köyü), Priene (Güllübahçe), Ephesos (Selçuk), Kolophon (Değirmendere), Lebedos (Gümüldür), Teos (Sığacık), Klazomenai (Urla), Phokaia (Eski Foça), Khios (Sakız Adası), Erythrai (Ildırı) ve Samos’tur (Sisam Adası). Bu kentlere daha sonra on üçüncü kent olarak Smyrna dahil olmuştur. 12 Ion kenti, Panionion (Ionlar Birliği) çatısı altında bir birlik oluşturmuşlardı. Dinsel ve siyasal nitelikli bu birliğin toplantı yeri Priene topraklarında olup bugünkü Güzelçamlı mevkiindeydi. Birliğin, üye kentlerin bağımsızlığını kısıtlayıcı bir politikası yoktu. Birliğin kurulma nedeni olarak bazı önde gelen Ion kentlerinin, Ephesos’un güneyindeki Melia/Melie halkına savaş ilân etmesi gösterilmektedir. Melia’daki Poseidon Helikonios Tapınağı yeni federal merkezin ibadet merkezi olmuştu.